De oude shamanenratel was een voorloper van de sistrum. De sistrum is een heilige geluidmaker en werd voornamelijk gebruikt in riten om de godinnen Isis, Hathor en Bastet te eren. De sistrum schudden betekent: “schijnen ~ licht uitdelen.”
“In Egypte ontwikkelde deze zich uit een heel oud ritueel waarin papyrustengels werden gesneden en er ritmisch mee werd geritseld om iemands hart te openen voor Hathor. De woorden ‘geest’, ‘ziel’ en ‘hart’ werden door elkaar gebruikt om het bewustzijn van de mens aan te duiden: het ‘hart wassen’ betekende ‘de geest verkoelen, tevredenstellen en bedaren”.

Een sistrum ademt magie, muziek en mysterie. Van sistrums wordt gezegd dat ze alles tot beweging brengen, negatieve energie oplossen en de gevoelens en de ziel wakker maken. Het geluid van de sistrum zelf is zuiverend en kan worden gebruikt om de aura en de omgeving te reinigen en om voorwerpen met verkeerde geladen energie te ontsmetten en deze te zegenen.

De vroegste Sistrums

De originele vorm van de sistrum was mogelijk een gevlochten ratel van rieten- of van papyrusscheuten. Het verzamelen van papyrus was erg belangrijk in de oude aanbidding van Hathor. De naam sistrum wordt bij benadering uitgesproken als sesheshewut of sesshesht en wordt verondersteld het geluid te imiteren van de wind die in het papyrusstruikgewas blaast. Van de cobragodin wordt gezegd dat ze ook aangetrokken werd door het geluid van de sistrums zoals het ratelen van een slang. De sistrums of in meervoud liever gezegd sistra werden gemaakt van verschillende vormen, maar twee typen blijven over:

De Naos Sistrum, is als een schrijn en heeft een doosachtige vorm van aardewerk, steen of hout waar jingles in zitten. In deze vorm was zij een mobiele uitbreiding van de meest innerlijke, heilige ruimte van de tempel. Het geluid was meer van een slang en minder een muzikale toon. Aan beide zijden is vaak de afbeelding van Hathor en ook van een kronkelende slang.

De Loop Sistrums zijn duurzamer dan de Naos Sistrum maar ook weer kwetsbaarder als ze van keramiek zijn gemaakt. Ze hebben merendeels drie of vier staven met jingles en werden vaak voor Isis gebruikt. De loop sistrum verwijst naar een “gebogen instrument” en onderscheidt zich hierin van een “naos instrument”.
De Griekse schrijver Plutarch sprak van vier staven als de vier elementen terwijl de sistrum met de drie staven in Egypte werd geassocieerd met de drie seizoenen. Maar ze kunnen ook refereren aan de drieëenheid van Isi-Osiris-Horus, Isis-Osisris-Nephthys. Bellen, ringen of schellen werden merendeels gebruikt. Deze soort sistrums zijn misschien ook gebruikt als stemvorken.
Bronzen Sistrums werden vaak met de afbeelding van Hathor en met dieren op de top versierd. Sommige van de gevonden sistrums zijn uitgebreid uitgevoerd en eerder als een offer dan als een muzikaal instrument gebruikt. Veel waren 16-18 inch lang en dat is veel gezien het feit dat de Egyptenaren kleiner waren dan de mensen tegenwoordig.

In reuzenvorm werden de sistra afbeeldingen architectonisch gebruikt. De Hathor tempel in Dendera heeft 18 zuilen beschreven als Hathor-headed dat wil zeggen onder leiding van Hathor. Maar in feite zijn het grote sistrums met het hoofd van Hathor.
Foto: Tempel van Hathor in Dendera

Het huis van Hathor

De tempels van Hathor werden genoemd Hwt Sekhem of Huis van de Sistrum . In de tempel van Hathor bestaat nog steeds een heilige kamer voor de Heilige Sistrum. Sistrums werden door individuelen vaak geofferd aan de tempel en ook door pharaos, koninginnen en ambtenaren. Buiten Egypte werd gezegd dat je tempel van Isis kon vinden door het geluid van de sistrums te volgen als zij werden bespeeld tijdens de dagelijkse riten.

Priesteressen en de Sistrum

De priesteres die de leiding had in het eren van de godheid speelde ook vaak zelf de sistrum.
Belangrijk was de sensuele sistrum: Hathor en Isis waren beiden erotische godinnen en verschillende riten waren bestemd om de heiligen seksuele activiteit te stimuleren. Het is niet verassend dat hun symbolisch
instrument deze heilige sexualiteit reflecteert. Zoals het Ankhteken kan ook de loop en de staf van de sistrum worden gezien als een verbinding tussen het mannelijke en het vrouwelijke, de fallus met de vagina. Het lijkt er veel op dat het schudden van de sistrum heilige sexuele eenwording heeft vergezeld en zou een groepsaangelegenheid kunnen zijn geweest in die zin dat er musici bij aanwezig waren. Het kan zijn dat het shaken van de sistrums voor een prettige achtergrondmuziek zorgde.

Geluid -Licht – Kracht – Lucht

Terwijl het voor de hand liggend is dat de sistrum geluid genereert is men ervan overtuigd dat het ook kracht overbrengt, licht en lucht oftewel de adem van het leven. Dit laatste werd fysiek waargenomen, het schudden van de sistrum verstoort de lucht. Op moleculair niveau bewerkstelligt het een mild en ioniserend effect, hetzelfde als ion-generende apparaten. Het kan zijn dat tijdens het stoten van de jingles tegen elkaar of tegen de rand het licht flikkerde in de schellen.

Waarom bespelen we de Sistrum

Sistrums kennen vele geluiden. Hierbij zet ik verschillende manieren van waarom ze werden bespeeld in hele verschillende tijden en plaatsen in hun bijna 5000 jaren geschiedenis.

• Om een Godin of God te kalmeren en te plezieren
• Als een Offer
De sistrum zelf werd bespeeld als een offer aan beiden, de tempel of aan een speciale godin.
In het boek staat hoe de Godin Hathor werd geëerd met de sistrum.
• Als een magisch instrument ~ om het kwaad af te weren
Sistrums werden gebruikt om een geluid te creëren dat het kwaad zou verjagen.
• Als een magisch instrument ~om aan te trekken
Ze werd bespeeld om goddelijke energieën en de Godin aan te trekken die van het geluid hield.
• Als beschermende geluidmaker
De sistrums werden ook bespeeld om slangen en schorpioenen te verjagen.
• Als een militair apparaat
We weten van Cleopatra dat zij de ‘sistrum van de oorlog’ bespeelde tijdens de Battle of Actium. Het zou ook metaforisch kunnen zijn bedoeld. Mocht ze de sistrum wel bespeeld hebben dat was dat drievoudig bedoeld: om de krachten van de vijand af te weren, om de verdedigers samen te brengen en om de aandacht van de godheden aan te trekken.
• Als een muzikaal instrument
Sistrums worden veel gezien in combinatie met andere instrumenten
• Om een ritueel te markeren
Op een bepaald moment in het ritueel werd/wordt de sistrum bespeeld.
• Om plezier uit te drukken en met dans.
• Om transstaten te stimuleren of te behouden
Dit bereik je door een bepaald steady ritme te spelen en het tempo laat toenemen.

De Menat

Tenslotte hebben we de Menat. Dit is een typische Egyptische kralensnoer die in de hand werd gehouden en waar ritme mee werd gespeeld. Zie afbeelding.

De geurige Sistrum

De geur was nog belangrijker voor de sistrum meer dan dat we ons dat realiseren. De eerste sistra van riet of papyrus hadden van nature een zoete geur zelfs als ze gedroogd waren. Terwijl de faience en metalen sistra geen natuurlijk geur hebben. Heerlijke Egyptische geliefde geurige smeermiddeltjes zullen op het hout zijn gesmeerd of op de staven zodat de jingles gemakkelijker bewegen. Sistra werden versierd met bloemen of planten om zo ook een fijne geur te verspreiden.

Suggesties geuren voor de Sistrum

Je kunt mixen of druppelen twee essences of parfumolie in een beetje olijfolie of bijenwas. Het zal beiden en de sistrum doen geuren en haar voor het roesten behoeden.
Myrrh – is goed voor ochtendrituelen en reinigt
Kyphi – is goed voor avondriten
Frankincense – kan voor alles worden gebruikt
Lotus – is voor beiden sensuele en sprituele riten
Kaneel – helpt bij mannelijke seksuele opwinding
Salie – helpt bij vrouwelijke seksuele opwinding
Jasmijn – is uitstekend geschikt voor romantische riten.

Verschillende Sistra geluiden

Belletjes klinken vaak zachter dan jingles, klei heeft een zacht geluid.
Klakkend geluid dat je kunt bereiken met de schellen van een Afrikaanse Sistrum. Een metalig geluid zonder een speciale toon. Een mooie zilveren sistrum geeft een zacht klakkend geluid.

Rinkelend geluid: dat kun je bereiken met een disk sistrum of de met de sistrum alleen met de staven. Afhankelijk van het metaal kan het een diep geluid geven of lichter bij dunne jingles. Voor een rinkelend geluid kun je een lange stemvork gebruiken als frame.

Ritselend geluid: dit geluid werd oorspronkelijk gemaakt door het schudden van een bos papyrusstengels samen, misschien wel om slangen weg te jagen of aan te trekken. Dit zachte geluid, daarvan wordt gezegd, was om Renutet en andere slangengodinnen te plezieren wanneer zij door het gras kronkelden. De Naos sistrum met haar keramische frame geeft wel een ritselend geluid.

Sjimmer geluid: sjimmeren is een van de mooiste geluiden wat een sistrum kan maken, zacht trillend en vloeibaar, herinnerend en stromend water. Alle sistra kunnen sjimmeren. Maar afhankelijk van het materiaal brengen zij een bepaald geluid voort.
Houd de sistrum vlak voor je en schud haar van de ene naar de andere kant met een absolute minimum aan beweging. Probeer eerder te trillen dan te schudden. Wees geduldig, soms heeft het tijd nodig voordat de jingles reageren. Luister! Als het trillen voortzet, kun je afzonderlijke tonen gaan horen.

Oproepend geluid: dit geluid is bedoeld om aandacht te wekken. Hierbij wordt de sistrum gewoonlijk hoog in de lucht gehouden met de staven parellel aan de grond. In deze positie beweeg je de sistrum door een kleine boog terwijl je de arm zo stil mogelijk houdt. Deze houding is van een verre afstand te zien en het is beste om daarvoor een grote heldere sistrum daar te gebruiken.

Diverse ritmen

Statige ritmes voor een processie: bijvoorbeeld shake-step – shake -step -shake step of shake-shake-step – shake-shake-step.
Schorpioen Steek: dit is een korte snelle shake. Denk hierbij aan een waarschuwend geluid. Je kunt het geluid dempen door met je vingers de jingles of belletjes aan te raken.
Gehuil: Dit is het snelle schudden van de sistrum, gewoonlijk houd je hem dan boven je hoofd in antwoord op iets positiefs. Het duurt langer dan een schorpioenen steek maar je kunt het gebruiken als een waarschuwend geluid.
Zingen: houd de sistrum voor je. Met de andere hand draai de de disk rond, of boven of onder in de sistrum. Sommige sistra geven geen geluid, andere juist een prachtig geluid.

Het spelen van de Sistrum

Het is leuk om de sistrum vast te houden maar nog prettiger om haar te bespelen. Er zijn verschillende manieren: Neer- en opwaarts. Houd de sistrum vast alsof het een hamer is. Smalle beweging naar de grond en naar boven tot op schouderhoogte en schud het met een krachtige beweging. Je beweegt niet verder dan 10-15 cm.

Notatie van de Sistra 

 \          Omlaag

/           Omhoog

))))       Sjimmeren

)()(       Snel naar achteren en naar voren

#           Beet van een schorpioen

Z           Zingen

De Sistrum in deze tijd

Toen ik in 2012 Egypte bezocht waren nog nergens sistrums te vinden. Gelukkig zijn ze de laatste jaren beschikbaar en begint de sistrum weer te klinken.

Bronnen:
En de Drummers Waren Vrouwen van Layne Redmond
Sounding the Sistrum van De Traci Regula.
Bewerking: Isabella Verbruggen

‘En de drummers waren vrouwen’  vertelt over een vergeten aspect van het erfgoed van vrouwen

Een spirituele geschiedenis van het ritme

In dit boek neemt Layne Redmond ons mee naar de oorsprong en de geschiedenis van de framedrum. De drum werd als ritueel instrument gebruikt in grotten en later in de tempels van de eerste nederzettingen van onder meer het Oude Europa. In die tijd werd de aarde als een Moedergodin vereerd en het waren de vrouwen die de rituelen en ceremoniën leidden. Het ritme van hun drum hielp hen als sjamanen en als priesteressen de trancestaat te bereiken.

Aan de hand van mythen, archeologische vondsten en geschiedschrijving laat Layne de kracht van de godinnenculturen zien en de plaats van de ritmische muziek daarin. Ze legt de oude vrouwelijke ritmetradities bloot en beschrijft de inmiddels wetenschappelijk bewezen effecten van het ritme op geest, ziel en lichaam.

Met dankbaarheid aan Layne Redmond (1952 -2013). Zij heeft met haar geweldige levenswerk aan vrouwen de mogelijkheid geschonken om hun oude geboorterecht te herontdekken en het pad van de framedrum voort te zetten.

Het boek ‘En de drummers waren vrouwen’ is uitgegeven in 2012 en te bestellen bij: A3BOEKEN